บ้านสี่พระยา

รางวัลอนุรักษ์ศิลปสถาปัตยกรรมดีเด่น

ประเภทเคหสถานและบ้านเรือนเอกชน

ที่ตั้ง เลขที่ 2 ถนนทรัพย์ แขวงสี่พระยา เขตบางรัก กรุงเทพมหานคร

สถาปนิก/ผู้ออกแบบ ไม่ปรากฏชื่อผู้ออกแบบ

สถาปนิกผู้ออกแบบอนุรักษ์/ปรับปรุง นายกึกก้อง เสือดี นายจุฬา จิระตระการวงศ์ และนายกฤตภพ วิศาลศาสตร์

ผู้ครอบครอง นายแพทย์จักรธรรม ธรรมศักดิ์

ปีที่สร้าง ประมาณพุทธศักราช 2461

ปีที่ได้รับรางวัล  พ.ศ. 2561

ประวัติเพิ่มเติม

ความคิดเห็นจากคณะกรรมการ

“มีการปรับปรุงอาคารด้วยการยกพื้น รวมทั้งเพิ่มเติมประโยชน์ใช้สอยใหม่ โดยไม่ได้ลดทอนคุณค่าและมีความสอดคล้องกลมกลืนกับรูปแบบดั้งเดิม”

บ้านสี่พระยา สร้างขึ้นเมื่อพุทธศักราช 2461 เพื่อเป็นบ้านพักอาศัยของครอบครัวธรรมศักดิ์ และศาสตราจารย์สัญญา ธรรมศักดิ์ นายกรัฐมนตรีคนที่ 12 ของไทย และอดีตประธานองคมนตรี จนถึงพุทธศักราช 2485 ในระหว่างสงครามโลกครั้งที่ 2 ย่านสี่พระยาเป็นพื้นที่เสี่ยงต่อการโจมตีทางอากาศ ศาสตราจารย์สัญญา ธรรมศักดิ์ จึงหาซื้อที่ดินและสร้างบ้านในซอยภิรมย์ภักดี (สุขุมวิท 41) หลังจากท่านและครอบครัวได้ย้ายออกแล้ว บ้านสี่พระยาถูกเช่าเป็นสถานที่สอนศิลปะเด็ก และร้านอาหาร มีการปรับปรุงซ่อมแซมบ้านเพื่อให้เหมาะสมกับการใช้งาน ต่อมาระหว่างพุทธศักราช 2557 – 2559 นายแพทย์จักรธรรม ธรรมศักดิ์ บุตรชายของศาสตราจารย์สัญญา ธรรมศักดิ์ ได้ปรับปรุงฟื้นฟูบ้านสี่ยาตามหลักวิชาการ และให้ร้านรับจัดดอกไม้ชื่อว่า “ร้านวิไลวรรณ” เช่าโดยมีเงื่อนไขว่าจะต้องดูแลรักษาอาคารให้มีสภาพสมบูรณ์

บ้านสี่พระยา เป็นอาคารไม้ 2 ชั้น ยกพื้นสูง 1 เมตร พื้นที่ใช้สอย 215 ตารางเมตร รูปแบบผสมผสานระหว่างศิลปะยุคกลางของยุโรปกับเรือนพื้นถิ่นแบบบังกะโลของเอเชีย พื้นชั้นล่างเป็นพื้นคอนกรีตปูด้วยกระเบื้อง พื้นชั้นบนเป็นพื้นไม้ ผังพื้นเป็นรูปตัวแอล (L) ด้านทิศตะวันออกเป็นระเบียงทั้ง 2 ชั้น ระเบียงชั้นล่างเป็นระเบียงเข้าบ้าน ด้านทิศเหนือเป็นมุขทั้ง 2 ชั้น มุขชั้นล่างเป็นโถงโล่ง มุขชั้นบนมีผนังไม้และหน้าต่างบานเปิดคู่โดยรอบ ผนังออกเป็น 3 ช่วง ช่วงล่างเป็นพนักระเบียง ช่วงกลางเป็นหน้าต่างบานคู่ และช่วงบนเป็นช่องระบายอากาศ อาคารตกแต่งด้วยช่องลมและลูกกรงระเบียงไม้ฉลุลายเรขาคณิต และลายดอกจิก หลังคาเป็นทรงปั้นหยา มีจั่วด้านหน้า ด้านมุขมีลักษณะเป็นจั่วตัดปลาย (Mansard) ทั้งหมดมุงเป็นกระเบื้องซีเมนต์รูปว่าว พื้นโดยรอบบ้านยกขึ้นจากเดิม 25 เซนติเมตร ทำรางระบายน้ำที่ตกจากหลังคาเชื่อมต่อไปยังรางระบายน้ำรอบที่ดิน เพื่อแก้ไขปัญหาน้ำท่วมขังเมื่อฝนตกหนัก เนื่องจากพื้นที่เดิมมีระดับต่ำกว่าถนน และตึกแถวรอบข้าง

บ้านสี่พระยา เป็นตัวอย่างของการอนุรักษ์ที่ให้ความสำคัญกับการรักษาองค์ประกอบทางสถาปัตยกรรมเดิมเป็นหลัก มีการเก็บรวบรวมข้อมูลอย่างเป็นระบบจนนำไปสู่การสันนิษฐานรูปแบบดั้งเดิมของบ้าน มีการยกพื้นบ้านให้สูงขึ้นเพื่อแก้ปัญหาความชื้นจากพื้นดิน ทำให้มีช่องสำหรับระบายอากาศได้ ซ่อมแซมปรับปรุงโครงสร้างหลังคาให้แข็งแรงขึ้นเพื่อสามารถรองรับน้ำหนักของวัสดุมุงหลังคาแบบเดิม เปลี่ยนสีอาคารและปรับเปลี่ยนพื้นที่ใช้สอยบางส่วน เพิ่มห้องน้ำในตัวอาคาร เปิดผนังบางส่วนให้เป็นโถงเพื่อรองรับกิจกรรมของผู้เช่า