โวทานธรรมสภา วัดเชิงท่า จังหวัดลพบุรี

อาคารโวทานธรรมสภา

รางวัลอนุรักษ์ศิลปสถาปัตยกรรมดีเด่น ประเภทอาคาร

ปูชนียสถานและวัดวาอาราม

ที่ตั้ง  วัดเชิงท่า ตำบลท่าหิน อำเภอเมืองลพบุรี จังหวัดลพบุรี

สถาปนิก/ผู้ออกแบบ ไม่ปรากฏหลักฐาน

ผู้ครอบครอง วัดเชิงท่า

ปีที่สร้าง พุทธศักราช 2464

ปีที่ได้รับรางวัล  พ.ศ. 2560

ประวัติเพิ่มเติม

อาคารโวทานธรรมสภา สร้างขึ้นเมื่อพุทธศักราช 2464 ครั้งสมัยพระครูสมณคุต เป็นเจ้าอาวาส เพื่อเป็นโรงเรียนพระปริยัติธรรมแห่งแรกของจังหวัดลพบุรี ต่อมาในพุทธศักราช 2468 สมเด็จพระสังฆราชเจ้ากรมพระยาวชิรญาณวโรรส เสด็จตรวจการคณะสงฆ์ในส่วนภูมิภาคและได้เสด็จมา ณ อาคารหลังนี้ด้วย หลังจากนั้นราวพุทธศักราช 2490 อาคารได้ถูกยกเลิกการใช้งานเนื่องจากมีความชำรุดทรุดโทรม ต่อมากรมศิลปากรได้ประกาศขึ้นทะเบียนเป็นโบราณสถานแห่งชาติเมื่อพุทธศักราช 2531 แต่ก็ยังไม่มีการดำเนินการอนุรักษ์แต่อย่างใด จนมาถึงในสมัยของพระครูโสภณธรรมรัต (อดีตเจ้าอาวาสวัดเชิงท่า) ท่านได้เห็นถึงความสำคัญและต้องการที่จะอนุรักษ์อาคารไว้ให้คนรุ่นหลังได้เรียนรู้ศึกษาโดยยังไม่ได้กำหนดหน้าที่ใช้สอยอาคารหลังการปรับปรุงฟื้นฟู แต่ท่านต้องการรีบอนุรักษ์ให้เสร็จก่อนเนื่องจากอาคารอยู่ในสภาพทรุดโทรมมาก ผนวกกับคำแนะนำของ อาจารย์ภูธร ภูมะธน (ประธานชมรมอนุรักษ์โบราณวัตถุสถานและสิ่งแวดล้อม จังหวัดลพบุรี ในช่วงเวลานั้น) จึงเป็นจุดเริ่มต้นของการปรับปรุงฟื้นฟูอาคารในพุทธศักราช 2550 และการดำเนินการแล้วเสร็จในอีก 3 ปีต่อมา

อาคารโวทานธรรมสภา เป็นอาคารไม้ใต้ถุนสูง ประมาณ 1.70 เมตร เพื่อระบายอากาศและลดความชื้นที่ขึ้นมาจากดิน และเพื่อหลีกเลี่ยงน้ำท่วมอาคารเนื่องจากวัดเชิงท่าตั้งอยู่ติดกับแม่น้ำลพบุรี ตัวอาคารใช้ไม้เป็นวัสดุหลักทั้งในส่วนฝาผนังภายนอกและภายใน ประตู หน้าต่าง พื้น และฝ้าเพดานเป็นไม้ ตกแต่งด้วยลายไม้ฉลุแบบสถาปัตยกรรมของชาวตะวันตกที่เรียกว่าแบบเรือนขนมปังขิง สำหรับการอนุรักษ์ใช้วิธีการ ปรับปรุงและนำกลับมาใช้สอยใหม่ (Adaptive Reuse) เพื่อให้อาคารแข็งแรงทนทาน รองรับประโยชน์ใช้สอยใหม่ โดยการรักษาโครงสร้างไม้เดิมไว้เพื่อยึดโครงสร้างหลังคาและพื้นอาคาร มีการก่อกำแพงบริเวณใต้ถุนอาคารเนื่องจากต้องการพื้นที่ใช้สอยเพิ่มเติม โดยไม่ได้ยกอาคารขึ้นเพราะต้องการรักษาสัดส่วนความสูงของอาคารเดิมไว้ โดยเลือกใช้วิธีลดระดับพื้นดินในเขตอาคารลงเพื่อรองรับการใช้งานได้อย่างสะดวก อาคารกว้าง 9 เมตร ยาว 20 เมตร มีพื้นที่ใช้สอยรวม 320 ตารางเมตร พื้นที่ใช้สอยชั้นบนเป็นที่กราบเคารพบูชาพระครูโสภณธรรมรัต และพื้นที่จัดแสดงศิลปวัตถุ ส่วนพื้นที่ใต้ถุนอาคารจะเป็นแหล่งเรียนรู้ของชุมชน และจัดแสดงศิลปวัตถุต่อไปในอนาคต

อาคารโวทานธรรมสภา ถือเป็นตัวอย่างของการอนุรักษ์แบบมีส่วนร่วม โดยทางวัดได้รับเงินบริจาคเพื่อการปรับปรุงฟื้นฟูจำนวนทั้งสิ้น 3.5 ล้านบาท ส่วนใหญ่มาจากแรงศรัทธาของชาวชุมชนวัดเชิงท่าและชาวลพบุรี ส่วนการปรับปรุงฟื้นฟูอาคารได้รับความร่วมมือจากทหารช่างในพื้นที่จังหวัดลพบุรี ดำเนินการร่วมกับผู้รับเหมาท้องถิ่น ทำให้อาคารโวทานธรรมสภาสามารถรักษาคุณค่าทางประวัติศาสตร์ สถาปัตยกรรม และสังคมในฐานะพื้นที่แห่งการรวมศูนย์และยึดเหนี่ยวจิตใจของคนในชุมชนมาตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน นอกจากนี้ยังเป็นแหล่งเรียนรู้ศิลปวัตถุสำหรับคนท้องถิ่นและผู้มาเยี่ยมเยือน ทำให้เกิดความตระหนักรู้และสนับสนุนการรักษาศาสนสถานอีกด้วย